Bireysel başvuru, herkesin Anayasa’da güvence altına alınmış temel hak ve özgürlüklerinden Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve buna ek Türkiye’nin taraf olduğu protokoller kapsamındaki herhangi birinin kamu gücü tarafından ihlal edildiği iddiasıyla başvurabileceği bir hak arama yoludur.

Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuru yolu, 23 Eylül 2012 tarihi itibariyle hukuk sistemimize girmiştir. Bireysel başvuru, temel hak ve özgürlükleri kamu gücünün işlem, eylem ya da ihmali nedeniyle ihlal edilen bireylerin diğer başvuru yollarını tükettikten sonra başvurdukları ikincil nitelikte bir başvuru yoludur. Kişiler, Anayasa’da güvence altına alınmış temel hak ve özgürlüklerinden Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS) kapsamındaki birinin kamu gücü tarafından ihlal edilmesi durumunda Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuruda bulunabilmektedirler.

Anayasa Mahkemesi, kamu işlemiyle bir temel hakkın ihlal edildiğini tespit ederse, bu ihlalin giderilmesi için ilgili mahkeme tarafından yeniden yargılama yapılmasına hükmedebilir. Ancak yeniden yargılama yapılmasında hukuki yarar yoksa başvurucu lehine uygun bir tazminata hükmedebilir. Tazminat miktarının tespitinin daha ayrıntılı bir incelemeyi gerektirmesi halinde, Mahkeme genel mahkemelerde dava açılması yolunu da gösterebilir. Bunlar dışında, Anayasa Mahkemesi kararında gerekli görüldüğü takdirde, ihlalin ve sonuçlarının hangi şekilde ortadan kaldırılacağı hususunda yapılması gerekenler de belirtilir.

Başvuru Usulü

Bireysel başvuru yapmak isteyen kişilerin mağdur statüsüne sahip olması gereklidir. Bunun için ihlale yol açtığı iddia edilen işlem, eylem ya da ihmalin güncel, kişisel bir hakkı doğrudan etkilemesi gerekmektedir.

Anayasa Mahkemesi’ne gerçek ve tüzel kişiler bireysel başvuruda bulunabilmektedir. Ancak özel hukuk tüzel kişileri sadece tüzel kişiliklerine ait hakların ihlal edildiği iddiasıyla başvuru yapabilmektedir. Bununla birlikte kamu tüzel kişileri ise bireysel başvuru hakkına sahip değildir. Yabancılar ise, yalnızca Türk vatandaşlarına tanınan haklarla ilgili olarak bireysel başvuruda bulunamamaktadır.

Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuru, başvurucunun isteğine bağlı olarak bir avukat aracılığıyla yapılabilir. Avukat aracılığıyla başvurmak isteyen kişiler bir avukata ücret ödeme gücüne sahip değilse, bulunduğu ilde bulunan baronun adli yardım servisine başvurarak ve başvurusunda baro tarafından talep edilen bilgi ve belgeleri sunmak kaydıyla kendisine ücretsiz olarak bir avukat tayin edilmesini talep edebilirler.

Anayasa Mahkemesi’ne yapılacak bireysel başvurular için öncelikle Mahkeme tarafından hazırlanan ve Anayasa Mahkemesi’nin resmi internet sitesinde yer alan formun doldurulması gerekmektedir. Başvuru formunun özlü bilgileri içerecek biçimde doldurulması ve ekler hariç 10 sayfayı geçmemesi beklenmektedir.  Formun 10 sayfayı geçmesi durumunda formda başvuruya konu olayların özetine yer verilmesi ve formun “Açıklamalar” bölümünde yer verilen açıklamalara ilişkin 10 sayfayı geçmeyen özetin forma eklenmesi gerekmektedir.

Başvuru formuyla birlikte sunulması gereken belgeler şunlardır:

• Başvuru bir avukat aracılığıyla yapıldıysa avukatın yetki belgesinin aslı veya vekaletnamesinin onaylı örneği,
• Başvuru kanuni temsilci tarafından yapıldıysa temsilcinin yetkili olduğuna dair belgenin aslı veya onaylı örneği,
• Başvuru harcının ödendiğine dair belgenin aslı,
• Başvurucu Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı ise nüfus cüzdanı örneği, yabancı ise geçerli bir kimlik belgesinin (sürücü belgesi, pasaport vb.) onaylı bir örneği,
• Başvurucu tüzel kişi ise tüzel kişi adına başvurucu yapan kişilerin tüzel kişiliği temsile yetkili olduklarını gösteren belgenin aslı veya onaylı örneği,
• Son tüketilen başvuru yolunda verilen kesin kararın veya yapılan işlemin tebellüğ belgesi,
• Başvuru formunda ihlal iddialarının dayandırıldığı belgelerin asılları veya onaylı örnekleri,
• Tazminat talebi varsa zarar ve miktarına ilişkin belgeler,
• Başvuru otuz günlük süre içerisinde yapılmamışsa haklı mazereti ortaya koyan belgelerin aslı veya onaylı örneği,
• Adli yardım talep edilmişse başvurucunun başvuru harcını ödeyecek durumda olmadığını gösteren belgelerin aslı veya onaylı örneği ve kimliğin gizli tutulması talep ediliyorsa bunun gerekçelerine dair belgelerin aslı veya onaylı örneği.

AYM Bireysel Başvuru sürecinde dikkat edilmesi gerekenler:

• Bireysel başvuru formu doğrudan Anayasa Mahkemesi’ne verilebileceği gibi, mahkemeler aracılığıyla veya yurtdışı temsilcilikler aracılığıyla Anayasa Mahkemesi’ne gönderilebilir. Başvurunun mahkemeler aracılığıyla yapıldığı durumda, herhangi bir mahkemeye yapılması mümkündür. Başvuruların posta, e-posta veya faks aracılığı ile yapılması mümkün değildir. Posta yoluyla yapılan başvurular Mahkeme tarafından reddolunmaktadır.
• Anayasa Mahkemesi’ne başvuru dili Türkçe’dir. Türkiye’de konuşulan başka bir dilde veya yabancı herhangi bir dilde başvuru yapılması mümkün değildir.
• Başvurucuların başvuru formunda belirtilen kişisel bilgilerini eksiksiz doldurması gerekmekle birlikte, başvurucular, haklı bir gerekçenin varlığı halinde, bu gerekçelere dair mevcut belgelerin Mahkeme’ye sunulması kaydıyla kimliklerinin gizli kalmasını talep edebilmektedirler.
• Bireysel başvuruda bulunmadan önce, başvurucunun ihlalin ve sonuçlarının ortadan kaldırılması için kanunlarda öngörülmüş olan idari ve yargısal başvuru yollarının tamamını tüketmiş olması gereklidir. Ancak başvuru yollarının tüketilmesi koşulu ancak etkili ve erişilebilir başvuru yolları için geçerlidir.
• Bireysel başvurunun, başvuru yollarının tüketildiği tarihten, başvuru yolu öngörülmemişse ihlalin ÖĞRENİLDİĞİ (TEBLİĞ TARİHİ DEĞİL ÖĞRENME TARİHİ ESAS ALNINIR) TARİHTEN İTİBAREN 30 GÜNLÜK SÜRE İÇERİSİNDE yapılması gerekmektedir. Ancak haklı bir mazeret sebebiyle bu süre içerisinde başvurulamadığı durumlarda, mazeretin kalktığı tarihten itibaren 15 gün içerisinde başvurulmasına olanak tanınmıştır. Hangi durumlarda mazeretin haklı olduğu Anayasa Mahkemesi’nin takdirindedir.
• Bireysel başvuru harcının başvurucu tarafından karşılanması mümkün değilse, adli yardımdan yararlanmak için Anayasa Mahkemesi’ne başvurulması mümkündür.  Adli yardım talebinde bulunmak isteyen kişilerin bireysel başvuru formunun son sayfasında yer alan “SONUÇ TALEPLERİ” başlıklı bölümde başvuru harcını ödeyemeyecek durumda olduğunu ve adli yardım talebinde bulunduğunu ve adli yardımdan yararlanabilecek durunda olduklarını kanıtlayacak belgeleri de başvurularına eklemeleri beklenmektedir.

Yukarıda anlatıldığı üzere kişilerin; Anayasa’da güvence altına alınmış temel hak ve özgürlüklerinin çiğnenmesi sonucundaki hak ihlalleri karşısında en iyi şekilde temsil edilebilmesi için sürecin iyi bir avukat tarafından yürütülmesi son derece önem arz etmektedir. Bu noktada PRESTİJ HUKUK&DANIŞMALIK olarak alanında uzman ve tecrübeli avukatlarımızın yardımı ile bu alanda sizi hak kaybına uğratmadan etkili ve hızlı bir şekilde haklarınızı korumak için avukatlık ve danışmanlık hizmeti sunmaktayız. Alanında uzman kadromuzdan destek almak isterseniz iletişim kanallarımızdan 7/24 bize ulaşabilirsiniz.